Λάμπρος Τσάγκας: Οι καλοί θεατές αν γίνουν, έχουν προσλαμβάνουσες και γίνονται καλύτεροι άνθρωποι διότι μπαίνουν στη διαδικασία του πολιτισμού.

Ο Λάμπρος Τσάγκας είναι απόφοιτος της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Έχει συνεργαστεί με τους θιάσους Αλέξη Μινωτή- Κατίνας Παξινού, με την Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης, με τον Μίνω Βολανάκη, με το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης, ΔΗΠΕΘΕ Χανίων κλπ. Το 1978 ήταν βασικό στέλεχος και συνιδρυτής με τον Χρίστο Τσάγκα, της καλλιτεχνικής εταιρείας «Παλκοσένικο» που λειτούργησε και ως Ημικρατικό Θέατρο Στερεάς Ελλάδας. Το 1985 απέκτησε μόνιμη έδρα στο «Θέατρο Κνωσός» και έκτοτε έχει ανεβάσει 40 παραγωγές παίρνοντας μέρος σ’αυτές ως ηθοποιός και σκηνοθέτης με συνεργάτες τους : Γ. Τσαρούχη, Β. Φωτόπουλο, Χρ. Τσάγκα, Ν. Κούνδουρο, Κ. Σφέτσα, Β. Δημητρίου, Κ. Γεωργουσόπουλο και άλλους. Έχει πάρει μέρος σε κινηματογραφικές ταινίες («Βοσκοί» του Ν. Παπατάκη, «Η Φανουρόπιτα» του Δ. Γιουτζουζάκη, «Το τελευταίο στοίχημα» του Κ. Ζυρίνη) και σε τηλεοπτικές σειρές με τους Γ. Σμαραγδή και Κ. Κουτσομύτη. Έχει συνεργαστεί με το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι στη «Λιλιπούπολη»). Αυτή την περίοδο, τον παρακολουθούμε να ενσαρκώνει έναν χαρακτήρα τόσο περίπλοκο όσο και όμοιο μας, τον Πίθηκο του Φρανς Κάφκα.

Ο Λάμπρος Τσάγκας σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο Τρίτο Κουδούνι και στην Ελένη Αναγνωστοπούλου

Ε.Α: Αυτή την περίοδο έχετε αναλάβει να ανεβάσετε ένα δραματοποιημένο μονόλογο, τον «Πίθηκο» του Κάφκα. Θέλετε να μου πείτε ποιο είναι το σημείο που σας κέντρισε το ενδιαφέρον, ούτως ώστε να ασχοληθείτε με αυτό το έργο;

Λάμπρος: Αυτό το έργο, το είχε δώσει ο Γιώργος Ρεμούνδος, το είχε φτιάξει εδώ και δύο χρόνια. Ενάμιση χρόνο κάναμε το έργο « Ο υμνωδός της Αλεξάνδρειας» του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου. Ήταν δύσκολο το πώς θα ανέβει στη σκηνή και πως θα λειτουργήσει. Όσο το διάβαζα και το κοίταζα, έψαχνα και έβρισκα μέσα τον εαυτό μου. Έχω πενήντα χρόνια μέσα σε αυτό το χώρο. Μπορώ να πω ότι έχω ζήσει πάρα πολλές ζωές μέσα από τους ίδιους τους συγγραφείς. Έχω μια κακή συνήθεια να σωματοποιώ τους ρόλους και τις παραστάσεις και είναι σαν να παθαίνω μετεμψύχωση κάθε φορά που ανεβαίνω επί σκηνής. Έτσι μπόρεσα να λειτουργήσω στο θέατρο. Ξεκινώντας τον Πίθηκο, έπιασα τον εαυτό μου σε πάρα πολλές στιγμές της εξέλιξης του και θεώρησα ότι όντως ζω σε μια κοινωνία όπου σχεδόν ο Πίθηκος δεν έχει θέση. Ο κάθε «Πίθηκος» στην εξέλιξη του που λέγεται άνθρωπος θεωρεί εαυτόν: έξυπνο, μορφωμένο, σοβαρό, σεμνό όχι πάντα. Πιστεύει ότι σέβεται το συνάνθρωπό του.

Ε.Α: Δηλαδή, οι άνθρωποι αυτοί είναι τύποις σεμνοί.

Λάμπρος: Είναι τύποις αλλά επειδή λέει ο Πίθηκος κάποια στιγμή: Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι μια στιγμή ανάμεσα σε δύο βήματα ενός πιθήκου. Αυτή τη στιγμή λοιπόν που τη ζουν οι άνθρωποι, τη θεωρούν τεράστια. Ότι εκείνοι κατέκτησαν πράγματα και κατάφεραν να επικρατήσουν σε άλλους ανθρώπους και μπορούν να λειτουργούν καταπιέζοντας, ή μη σεβόμενοι τον Άνθρωπο τον ίδιο. Αυτό σημαίνει ότι δεν σέβονται κοινωνικά σύνολα. Για αυτό και η παιδεία μας δεν είναι ουσιαστικά καλή διότι λειτουργεί με πολιτική και οικονομική σκοπιμότητα. Ο άνθρωπος σε πολλές περιπτώσεις, θεωρεί ότι αν ανέβει είτε κοινωνικά είτε οικονομικά, νομίζει πως είναι ανώτερος από την ύπαρξη του ανθρώπου στην οποία έχει δικαίωμα ο κάθε άνθρωπος.

Ε.Α: Λέτε ότι σκοπός σας είναι να δημιουργήσετε καλούς θεατές. Πως θα το επιτύχετε αυτό, δεδομένου του γεγονότος ότι οι θεατές σήμερα ενδέχεται να μην έχουν το ανάλογο πνευματικό υπόβαθρο;

Λάμπρος: Για αυτό κατά κανόνα απευθύνομαι στα παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτοί μπορούν να γίνουν καλοί θεατές γιατί πρέπει να βλέπουμε μια- δυο γενιές μπροστά. Αμέσως δεν αλλάζουν τα πράγματα, δυστυχώς. Αυτό κάνει εντύπωση και στους καθηγητές. Μου λένε: «Πως καταφέρνετε κύριε Τσάγκα και έχετε 200 παιδιά να κουβεντιάζετε και μετά να γίνεται η παράσταση και κατά τη διάρκεια αυτής, τα παιδιά να συμπεριφέρονται λες και βρίσκονται σε εκκλησία;» Το λέω και το εννοώ: Γιατί νιώθουν τα παιδιά ότι από τη στιγμή που ξεκινάει η παράσταση, εμείς έχουμε χρέος να τα σεβαστούμε. Και αν το σεβαστείς και «χτυπάς» στην ευαισθησία του παιδιού, το παιδί καταλαβαίνει. Πιστεύω στην καινούρια γενιά διότι η κοινωνία μας δεν αλλάζει πολύ εύκολα. Ξέρω ότι τα παιδιά είναι καλύτερα από μας. Εμείς προσπαθούμε μέσα από την κοινωνία μας, να τα χαλάσουμε, να τα αλλοτριώσουμε, να μας μιμηθούν. Δεν πρέπει να μας μιμούνται τα παιδιά. Πρέπει να παίρνουν ότι καλό υπάρχει και από εκεί και πέρα να αποστασιοποιούνται για να δημιουργήσουν έναν καινούριο κόσμο. Ο κάθε άνθρωπος από την ίδια παράσταση, απ’ αυτό που βλέπει, έχει άλλες προσλαμβάνουσες ανάλογα με την ευαισθησία του, ανάλογα με το άνοιγμα του μυαλού του, καταγράφονται πράγματα. Ο «Πίθηκος» με φτάνει στα άκρα. Και είναι σαν να κλείνω έναν κύκλο πενήντα χρόνων πάνω στη σκηνή κάνοντας κάτι που για πρώτη φορά φτάνω τις δυνάμεις και τις δυνατότητες μου στα άκρα αλλά δεν είμαι εγώ. Είναι ο Πίθηκος.

Ε.Α: Ο «Πίθηκος» ως κείμενο έχει πολιτική προέκταση;

Λάμπρος: Σαφώς. Είναι καθαρά πολιτικό κείμενο σκληρά πολιτικό. Τις κοινωνίες ποιοι τις φτιάχνουν;

Ε.Α: Άνθρωποι.

Λάμπρος: Και οι άνθρωποι γίνονται πολιτικοί. Όταν γίνονται πολιτικοί, σκέφτονται το πώς θα τιθασεύσουν μια κοινωνία. Να μεγαλώνουν γενιές και να ανακυκλώνονται, να φεύγουν, να έρχονται καινούριες πάντα με την ελπίδα να γίνει κάτι καλύτερο. Το καλύτερο δεν έρχεται γιατί όλοι λειτουργούν μέσα σε αυτή τη «βρωμιά», στο ίδιο το σύστημα και επηρεάζουν τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Αλλά ο άνθρωπος δεν έχει άλλη διέξοδο από το να ελπίζει.

Ε.Α: Το κείμενο έχει διασκευαστεί;

Λάμπρος: Το κείμενο είναι αυτούσιο. Είναι το γράμμα προς την Ακαδημία. Πήραμε όμως αυτό το κείμενο και προσπαθήσαμε να δώσουμε ζωή στην ουσία, δηλαδή δεν έχει ξαναυπάρξει από μια έρευνα που έγινε, και μάλιστα από τους αδερφούς Αλαχούζους που κατασκεύασαν τις μάσκες και τη στολή, δεν έχει ξανανέβει πίθηκος-πίθηκος. Μέχρι τώρα η λογική ήταν άνθρωπος να υποδύεται τον πίθηκο για να εξελίξει αυτό το κείμενο και να το δώσει στο κοινό ούτως ώστε να καταλάβει τη θεωρία του συγγραφέα. Εμείς μπήκαμε ακόμα πιο βαθιά και σωματοποιήσαμε αυτή τη διαδικασία. Ότι γεννιέται, γεννιέται μέσα από τον ίδιο τον Πίθηκο. Σε αυτό το σημείο, έγκειται και η δυσκολία της ερμηνείας. Το να ερμηνεύσεις όντας κρυμμένος, αυτό το δίδαξαν πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες με την αρχαία τραγωδία. Είναι δύσκολο να λειτουργείς ψυχοσωματικά και να παίρνει μορφή η μάσκα. Μέσα από την έκφραση του σώματος, ο θεατής παίρνει συναισθήματα από το πρόσωπό του. Όπου σε αυτή την περίπτωση, το πρόσωπο είναι μάσκα.

Ε.Α: Ποια μηνύματα στοχεύετε να περάσετε στο κοινό μέσα από το κείμενο του Πιθήκου; Να σημειώσουμε ότι πρόκειται για αλληγορία.

Λάμπρος: Αυτογνωσία. Σεβασμός. Αξιοπρέπεια. Δικαιοσύνη. Και το βαθύτερο Είναι δεν εκφράζεται. Είσαι αυτό που είσαι και κοινωνείς προς τα έξω αυτό που δεν είσαι. Αυτό σημαίνει ότι τον πραγματικό μας εαυτό τον κρύβουμε. Ο κόκκινος Πήτερ κρύβει τον εαυτό του και γίνεται ένας επιτυχημένος θεατρίνος όπου τον θαυμάζουν όλοι και αυτός μέσα του είναι δυστυχής.

Ε.Α: Θέλω να σταθούμε λίγο στο αίσθημα της μιζέριας και της κακομοιριάς. Τι εννοώ: Ακούμε συζητήσεις από ανθρώπους έξω στο δρόμο, σε σπίτια, σε παρέες και όλοι λένε: Κοίτα που καταντήσαμε. Δεν έχουμε να ζήσουμε, μας μειώνουν τους μισθούς κλπ. Ως λαός έχουμε περάσει τα πάνδεινα κυριολεκτικά και αντί να σηκώσουμε ανάστημα και να πούμε ότι θα παλέψουμε για να βγούμε από το μίζερο πλαίσιο, δεν κάνουμε απολύτως τίποτα.

Λάμπρος: Μήπως να πούμε ότι λειτουργούμε ως κοπάδι; Αυτή τη μάζα δημιουργούν όλες αυτές οι πολιτικές καταστάσεις. Η μάζα δεν μπορεί να διαχειριστεί τον εαυτό της. Αυτοί που λένε για το πώς καταντήσαμε, έχουν την εξής ψυχολογία: Να μπορούσα να βρω έναν τρόπο να μην είμαι έτσι και ας είναι ο διπλανός μου. Όλοι αυτοί κάθονται σε μια τηλεόραση και αποχαυνώνονται. Αποχαυνώνεται ο κόσμος τηλεοπτικά και μπαίνει στη διαδικασία να αποδέχεται τη μιζέρια του και να λέει: Έτσι είναι. Αντιδράει μοιρολατρικά.

Ε.Α: Η ιστορία έχει αποδείξει ότι οι επαναστάσεις ξεκινούσαν από ανθρώπους του πνεύματος.

Λάμπρος: Πάντα, έτσι και αλλιώς. Ξεκινούσαν από τους σκεπτόμενους που έχουν ξεπεράσει το κοινωνικό τους κατεστημένο, έχουν φύγει παραπάνω από αυτό. Και σκέφτονται την ύπαρξη του ανθρώπου, τη δικαίωση του και κυρίως αυτό το κάνουν άνθρωποι που έχουν ξεπεράσει την ανάγκη της επιβίωσης. Κατά κανόνα, αστοί.

Ε.Α: Επόμενα μελλοντικά σχέδια;

Λάμπρος: Δεν ξέρω, ότι μου βγει μπροστά μου. Θέλω να κάνω πράγματα. Το θέμα είναι να μπορώ να αντέξω. Πάντως ότι κάνουμε εγώ και οι συνεργάτες μου θέλουμε να είναι κάτι συγκεκριμένο. Έχουμε πράγματα κατά νου, μας απασχολεί όμως το αν θα επιτύχουμε να τα στηρίξουμε οικονομικά.