Συνέντευξη με τον ηθοποιό Γιάννη Κωσταρή

Ο Γιάννης Κωσταρής σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων, θέατρο στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου και φωνή στο Εθνικό Ωδείο. Παρακολούθησε μαθήματα και σεμινάρια υποκριτικής και φωνητικής στη Νέα Υόρκη, στο HBC Studio και στο Jack Eppler’s Private Vocal Studio. Πρόκειται για μια ανήσυχη και πολυσχιδή προσωπικότητα. Τον συνάντησα στον καλλιτεχνικό χώρο έκφρασης Zp87 όπου είχα την τύχη να ακούσω τις σκέψεις του αναφορικά με μια παράσταση βαθιά ανθρώπινη και επίκαιρη: «Εθεάθην μισός».

O Γιάννης Κωσταρής σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο Τρίτο Κουδούνι και στην Ελένη Αναγνωστοπούλου.

Ε.Α: Βρισκόμαστε στο θεατρικό χώρο έκφρασης Zp87. Κοντά μου έχω τον Γιάννη Κωσταρή, καλησπέρα Γιάννη.

Γιάννης: Καλησπέρα.

Ε.Α: Ο Γιάννης Κωσταρής λοιπόν, θα μου μιλήσει ευθύς αμέσως για την καινούρια του δουλειά που τιτλοφορείται: «Εθεάθην μισός».

Γιάννης: Ωραία. Να πω κατ’αρχάς δύο λόγια για το χώρο. Να ξεκινήσουμε από το χώρο στον οποίο βρισκόμαστε. Zp 87, είναι η διεύθυνση του χώρου: Ζωοδόχου Πηγής 87 στα Εξάρχεια. Είναι ένας χώρος που φτιάξαμε μαζί με τη σκηνοθέτη, τη Βαλεντίνη Σιόβα πριν από εφτά χρόνια περίπου. Εγώ τέλειωσα τη σχολή του Εθνικού, μετά πήγα στην Αμερική και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη όπου έκανα κάποιες δουλειές. Δούλεψα στον ανεξάρτητο κινηματογράφο σε κάποιους μικρούς ρόλους και παράλληλα έκανα σεμινάρια υποκριτικής και φωνητικής. Η Βαλεντίνη από την άλλη, είχε πάει στο Βερολίνο όπου έκανε βοηθός κάποιων Γερμανών σκηνοθετών σε ομάδες. Γυρνώντας και οι δύο στην Αθήνα το 2011 αποφασίσαμε να φτιάξουμε αυτό εδώ το χώρο. Ένα χώρο απλό, μίνιμαλ. Τον ονομάσαμε χώρο έκφρασης ακριβώς γιατί εστιάζουμε στο οτιδήποτε ενδιαφέρον και πειραματικό μπορεί να εκφραστεί εδώ μέσα. Παράλληλα, λειτουργεί και ως χώρος προβών και δοκιμών. Εκτός από τις δικές μας παραγωγές, φιλοξενούμε και άλλα ενδιαφέροντα πράγματα που θεωρούμε εμείς ότι είναι ενδιαφέροντα, σύμφωνα με την αισθητική μας. Γίνονται πάρα πολλά μουσικά πράγματα, από jazz πειραματική μουσική μέχρι παραδοσιακά. Η πρώτη μας παραγωγή ξεκίνησε το 2013 και παιζόταν για τρία χρόνια: το Passport project. Όπως λέει και το όνομα, passport= διαβατήριο, ήταν μια παράσταση για τη μετανάστευση. Το λόγο τον είχα γράψει εγώ, είχε τραγούδια απ’όλο τον κόσμο, τα οποία ήταν διασκευασμένα για φωνή και μπάσο. Μουσικοθεατρική παράσταση που έπαιζα εγώ και ένας μπασίστας, ο Απόστολος Καλτσάς. Κάναμε λοιπόν όλη αυτή τη δουλειά και τώρα μετά από αυτή, εκδόθηκε το βιβλίο από τον Κέδρο, το οποίο είναι η εργασία μου έξι χρόνων περίπου, από το 2006 που ξεκίνησα να γράφω, μέχρι το 2012. Η πρώιμη σκέψη μου έχει κατατεθεί μέσα σε αυτό το βιβλίο, το πήραν στον Κέδρο, μεγάλη ευτυχία για μενα γιατί ο Κέδρος είναι σπουδαίος εκδοτικός οίκος, ιστορικός με πολύ σημαντικούς λογοτέχνες: Στρατής Τσίρκας, Διδώ Σωτηρίου, Τάσος Λειβαδίτης, Γιάννης Ρίτσος και άλλοι πολλοί. Όταν πήρα το βιβλίο στα χέρια μου, θέλεις επειδή είμαι και ηθοποιός; Θέλεις επειδή έχω τη θεατρική ματιά; Αισθάνθηκα ότι το βιβλίο είχε κάτι ακόμα να πει, πέραν του να διαβαστεί. Και εδώ, να πουμε για όσους ενδιαφέρονται ότι το βιβλίο βρίσκεται σε όλα τα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας, το έχουν βάλει και στη βιβλιοθήκη του Εθνικού Θεάτρου για τους θεατρόφιλους και βέβαια, μπορούν να το βρουν στο Ίντερνετ και να το παραγγείλουν ηλεκτρονικά. Με τη Βαλεντίνη αρχίσαμε να σκεφτόμαστε το πώς θα μπορούσε να παραστασιοποιηθεί, να ζωντανέψει ο λόγος και να μετατραπεί σε θεατρική πράξη. Το επεξεργαστήκαμε αρκετό καιρό, το δουλέψαμε τουλάχιστον δύο μήνες ως προς τη δραματουργική σύνθεση. Κάποια στιγμή, συνειδητοποιήσαμε ότι εφ’όσον τα περισσότερα ποιήματα είναι γραμμένα σε διαλογική μορφή, δηλαδή είτε είναι στο β΄ ενικό είτε κάποια είναι στο α΄ ενικό αλλά είναι σαν μονόλογοι, δεν είχαμε παρά να κάνουμε τη σωστή σύνθεση και θα έβγαινε η θεατρικότητα. Από τα 50 της συλλογής χρησιμοποιούμε τα 15, τα ενοποιήσαμε μέσα από θεατρικές δράσεις όπως είδες και εσύ. Όσον αφορά τα τραγούδια, υπάρχει ένα τούρκικο νανούρισμα, ένα κούρδικο τραγούδι. Λέω και έναν βυζαντινό ύμνο. Υπάρχουν επίσης και τρία τραγούδια που μου μελοποίησε ο Μιχάλης Καλογεράκης . Και έτσι φτιάχτηκε η παράσταση: Εθεάθην μισός.

Ε.Α: Γιατί έχει ονομαστεί Εθεάθην μισός; Ποια ήταν η αφορμή για να δοθεί αυτός ο τίτλος;

Γιάννης: Έχω γράψει ένα ομώνυμο ποίημα, το: Εθεάθην μισός και από εκεί, πήρα την αφορμή να ονομάσω έτσι όλο το βιβλίο και στη συνέχεια, την παράσταση. Θεωρώ βεβαίως ότι τα ποιήματα είναι ετερόκλητα, δεν έχουν συγκεκριμένη θεματική. Είναι ποιήματα μιας εξαετίας με διάφορα θέματα. Όμως, διαπίστωσα ότι σε όλα, διερευνώ κατά κάποιο τρόπο, την ανάγκη του ανθρώπου να φύγει από τη δυσάρεστη κατάσταση του μισού και να περάσει στην κατάσταση της ολοκλήρωσης. Είναι ο αγώνας για την ολοκλήρωση, για την απελευθέρωση. Η απελευθέρωση και η ολοκλήρωση επιτυγχάνονται και σε υπαρξιακό επίπεδο διαμέσου της αυτογνωσίας, και σε επίπεδο ερωτικό και σε επίπεδο πολιτικό. Και πολιτικά αν το δεις, όταν η εξουσία κατακερματίζει τον κόσμο, τους λαούς δεν τους αφήνει να είναι ο εαυτός τους. Μόνο με πολιτική σκέψη, με συνείδηση- ιστορικά και με επανάσταση-,μπορεί ο άνθρωπος και οι λαοί να ανακτήσουν τη χαμένη τους ταυτότητα και τη χαμένη τους ελευθερία και αξιοπρέπεια. Οπότε, σε όλα τα επίπεδα υπέβοσκε αυτή η κατάσταση του μισού και παράλληλα, ο αγώνας για την ολοκλήρωση. Και όπως είδες, παρ’όλο που εθεάθην μισός, κλείνει μ’ένα ποίημα που λέει: (…) Δίκαιο για όποιον σπάει τα δεσμά, να ζει ελεύθερος. Δεν μένει στο απαισιόδοξο στοιχείο αλλά λέει: αν παλέψεις, σου αξίζει αυτή η δικαιοσύνη: να ελευθερωθείς.

Ε.Α: Ελπίζεις.

Γιάννης: Ελπίζεις, παλεύεις και αν τα καταφέρεις, είναι δίκαιο που παίρνεις πίσω τον εαυτό σου. Η παράσταση κλείνει με το διονυσιακό στοιχείο. Κάνω επίκληση στο Διόνυσο και λέω: Φαντάστηκες ότι ζεις και είναι αλήθεια. Δείχνει τις δυνατότητες του ανθρώπου, τις σκέψεις και θέτει το ερώτημα, κατά πόσο η ύπαρξη είναι αληθινή ή όχι αλλά και ότι η φαντασία πολλές φορές μπορεί να μην είναι και τόσο φαντασία.

Ε.Α: Να μείνουμε λίγο στη φράση: (…) Φαντάστηκες ότι ζεις και είναι αλήθεια. Διότι μ’έχει εντυπωσιάσει και πιστεύω ότι είναι πολύ εύλογο. Δεν έχουμε το θάρρος να ζήσουμε τη ζωή μας σαν ατομικές οντότητες; Τι είναι αυτό που μας λείπει;

Γιάννης: Πιστεύω πως δεν το’ χουμε το θάρρος. Που οφείλεται: Νομίζω κατ’αρχάς ότι οι λόγοι είναι κοινωνικοπολιτικοί. Υπάρχει τόση καταστολή και βία που ξεκινάει από το σχολείο, από την οικογένεια πρώτα. Μετά, απαντάται μέσα στο εργασιακό περιβάλλον. Είναι έτσι δομημένη η κοινωνία, ακριβώς για να έχει υποδουλωμένο το άτομο και να είναι μόνο εργάτης- καταναλωτής. Δεν νομίζω ότι το σύστημα που ζούμε ότι θέλει ελεύθερη βούληση. Δεν θέλουν ανθρώπινες οντότητες με ελεύθερη βούληση γιατί η ελεύθερη βούληση απειλεί την εξουσία. Μέσα σ’αυτό το πλαίσιο, ο άνθρωπος χάνει τον εαυτό του, δεν ξέρει που να σταθεί. Χάνεται η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, ο καθένας είναι μόνος του κλεισμένος στον εαυτό του. Επίσης, χάνεται ο ερωτισμός. Έχει αντικατασταθεί από μια πορνοκρατία- σεξομανία. Ο έρωτας εμπορευματοποιείται, γίνεται ένας εκμαυλισμός, οπότε το άτομο δεν έχει που να ακουμπήσει. Πρέπει να έχει πολύ ισχυρή προσωπικότητα για να επιβιώσει. Η τέχνη είναι μια παρηγοριά αλλά δυστυχώς και η τέχνη έχει μπει σε εμπορευματικό πλαίσιο και έχει χάσει το βασικό της στόχο. Πιστεύω ότι η μόνη λύση είναι να φτιαχτούν μικρές ομάδες αλληλεγγύης. Άνθρωποι που έχουν κοινό στόχο ή ενδιαφέροντα, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και σ’ένα πλαίσιο μη ανταγωνιστικό να προσπαθήσουν να εκφραστούν ή να εργαστούν.

Ε.Α: Όταν ξεκίνησες τις δοκιμές προκειμένου το ποίημα να γίνει αναπαράσταση θεατρική, ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισες;

Γιάννης: Όταν πήγαμε να το μετατρέψουμε σε παράσταση, είναι γεγονός ότι ήταν δύσκολο γιατί όπως έχω ξαναπεί, δεν είναι μονόλογοι ποιητικοί όπως είναι για παράδειγμα: η Μαρία Νεφέλη του Ελύτη ή η Σονάτα του σεληνόφωτος του Ρίτσου που έχουν καθαρά μονολογικό θεατρικό χαρακτήρα και μπορεί μια ηθοποιός να το πάρει και να το παίξει. Ήταν διαφορετικά ποιήματα, έπρεπε κάπως να τα ενοποιήσουμε. Κάναμε αρκετά πειράματα μέχρι να καταλήξουμε στην τελική μορφή. Πιο πολύ ήταν δύσκολο για μας να υπάρχει ροή και νοηματική συνοχή.

Ε.Α: Πως προέκυψε η συνεργασία με τη Βαλεντίνη Σιόβα;

Γιάννης: Με τη Βαλεντίνη γνωριζόμαστε 20 χρόνια. Είχαμε πρωτοσυναντηθεί και συνεργαστεί σ’ένα θεατρικό εργαστήρι των Ιωαννίνων όπου εκεί σπουδάζαμε: εγώ στη φιλοσοφική σχολή και εκείνη νηπιαγωγών. Από τότε κρατήσαμε μια πολύ καλή σχέση και φιλία και κάποια στιγμή αποφασίσαμε από κοινού να κάνουμε το χώρο Zp και στη συνέχεια και όλες τις άλλες συνεργασίες. Η Βαλεντίνη έχει μια μεγάλη πορεία στα θέατρα. Έχει δουλέψει ως βοηθός σκηνοθέτη με το Θωμά Μοσχόπουλο, όταν υπήρχε το Αμόρε. Έχει δουλέψει με το Λιβαθινό, με το Νίκο Χατζόπουλο. Ακόμα, έχει δουλέψει στο θέατρο Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου και στο Πορεία του Τάρλοου.

Ε.Α: Ποια ήταν η αρχική ιδέα που σε έκανε να πεις: «Τώρα θα καθίσω και θα ξεκινήσω να γράφω»; Πως ξεκίνησε;

Γιάννης: Πρέπει να πω ότι έγινε λίγο αυτόματα, δεν μπορώ να πω ότι το επεξεργάστηκα και το σκέφτηκα. Καθόλου. Πάντα σκεφτόμουν και ανέλυα μέσα μου πολλά και έγραφα κάποια πραγματάκια αλλά κάποια στιγμή, μετά το πρώτο ταξίδι μου στην Αμερική και γυρνώντας, κάπως μου βγήκε η ανάγκη να ερμηνεύσω, να περιγράψω αυτά που συνέβαιναν μέσα μου: εικόνες, συναισθήματα, αγωνίες. Ένα βράδυ, εκεί που καθόμουν στον υπολογιστή, άνοιξα το Word και άρχισα να γράφω. Πολύ απλά, φυσικά χωρίς καθόλου προετοιμασία ή επεξεργασία. Μετά, όταν έγραψα τα πρώτα τρία και τα έδωσα σε δικούς μου ανθρώπους που εμπιστεύομαι, μου είπαν θετικά πράγματα: τα βρήκαν ενδιαφέροντα και ότι κάτι έχουν να πουν. Στην πορεία, άρχισα να γράφω πιο συνειδητά.

Ε.Α: Πιστεύεις ότι κατά βάθος είμαστε μισοί ή ολόκληροι; Η ολοκληρία βρίσκεται μέσα μας;

Γιάννης: Ωραία ερώτηση είναι αυτή. Θεωρώ ότι βρίσκεται μέσα μας το ολόκληρο, ως μια φυσική κατάσταση. Γιατί, όλοι ξεκινάμε τη ζωή με μια αθωότητα και μια γεμάτη ψυχή. Αλλά στην πορεία, όλα αυτά που συμβαίνουν, η καταστολή και η βία που δεχόμαστε, μας καθιστά μισούς. Και μετά, παλεύουμε να ξαναβρούμε αυτή τη χαμένη Ατλαντίδα. Τελικά, ο ένας μισός τι μπορεί να πάρει από τον άλλο που είναι μισός και αυτός; Όλοι με τη συναισθηματική μας αναπηρία παλεύουμε. Πιστεύω ότι πρέπει να στραφούμε μέσα μας, να δουμε τις πληγές μας, να δουμε τι μας έχει ενοχλήσει, τι μας έχει φυλακίσει, τι μας έχει ακρωτηριάσει και να προσπαθήσουμε να ξαναβρούμε την πραγματική ψυχή που έχει τρομοκρατηθεί και έχει εξαφανιστεί. Αλλά, επειδή είναι ένα ταξίδι που πληγώνει, το αποφεύγουμε.

Ε.Α: Αφιερώνεσαι στο γράψιμο ή στο θέατρο;

Γιάννης: Όταν έχεις πολλά ενδιαφέροντα είναι ευχή και κατάρα. Η δυσκολία έγκειται στο ότι το καθένα σου ρουφάει πολύ χρόνο και ενέργεια και είσαι λιγάκι σε μια κατάσταση πανικού. Από την άλλη, η ομορφιά σ’αυτό είναι ότι παίρνει μια σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων και το ένα κομμάτι τροφοδοτεί το άλλο. Μέσα στο λόγο υπάρχει η μουσικότητα, μέσα στη μουσική υπάρχει το θεατρικό στοιχείο, μέσα στο θέατρο υπάρχει η μουσική: όλα είναι συγκοινωνούντα δοχεία.

Ε.Α: Κάπου εδώ, νομίζω ότι πλησιάζουμε στην ολοκλήρωση της συζήτησης μας και θα ήταν παράλειψη μου να μη σε ρωτήσω αν υπάρχει κάτι στα σκαριά για επόμενη δουλειά.

Γιάννης: Τώρα προς το παρόν θέλουμε να αφοσιωθούμε και να εξελίξουμε αυτή τη δουλειά.

Ε.Α: Χάρηκα πάρα πολύ που κουβεντιάσαμε και ευελπιστώ σε μια ακόμα συνάντηση στο μέλλον.

Γιάννης: Να’σαι καλά Ελένη μου, εγώ σ’ευχαριστώ.