Βρεθήκαμε στην παράσταση «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»

Γράφει η θεατρολόγος Ελένη Αναγνωστοπούλου


Στο Τρένο στο Ρουφ, μπορεί κανείς να απολαύσει θεατρική τέχνη και να ανυψώσει το πνευματικό του ανάστημα. Αυτή τη φορά, ο Γιώργος Στεφανακίδης και η ομάδα του, καταπιάνονται με ένα από τα εμβληματικότερα κείμενα της ελληνικής ιστορίας. «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» στο θεατρικό βαγόνι τρένο στο Ρουφ.

Και ενώ το 2017 εκπνέει σιγά –σιγά, και κάνοντας σκέψεις απολογισμού, παρακολούθησα την παράσταση με θέμα: «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και έπεσα σε βαθιά περισυλλογή. Συνηθίζω να διακατέχομαι από σκέψεις προβληματισμού γενικώς, αλλά αυτή τη φορά ομολογώ πως οι σκέψεις διαδέχονταν η μία την άλλη, τόσο που ένιωθα πως βρίσκομαι σ’έναν αέναο λαβύρινθο. Η επικαιρότητα έρχεται και πάλι στο προσκήνιο. Αυτή είναι η δουλειά της τέχνης και των εργατών της: να αφορμώνται και να ευαισθητοποιούνται από την υπάρχουσα επικαιρότητα και τα φλέγοντα ζητήματα της και να τα προσφέρουν ως τροφή για εξέταση, διερεύνηση, ενδοσκόπηση. Κάθε φορά που έρχομαι σε επαφή με έργα βαθιά ανθρώπινα με κοινωνικά νοήματα, αισθάνομαι όλο και περισσότερο πως πρέπει να ξυπνήσουμε από το λήθαργο που μας τριγυρνάει. Θέλω να είμαι ειλικρινής, δεν θα κρυφτώ πίσω από το δάχτυλο μου, θυμώνω πολύ. Θυμώνω γιατί μου φαίνεται απίστευτο το πόσο «αδύναμοι» είμαστε, τόσο σαν κοινωνία όσο και ως μονάδες να διεκδικήσουμε πράγματα πρώτα για εμάς τους ίδιους και ύστερα για την καλυτέρευση του τρόπου ζωής μας. Τι πάθαμε και δεν αντιδρούμε; Λίγο η έλλειψη παιδείας, λίγο η έλλειψη θάρρους σε συνδυασμό με το φόβο, γεννούν αισθήματα ατολμίας και ανημπόριας. Όμως, όλοι γνωρίζουμε πως ότι επιτρέπουμε να συμβεί, είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη.

Εύλογα, κάποιος θα αναρωτηθεί και θα πει: Μα γιατί μας τα λες όλα αυτά; Τα έχουμε ακούσει πολλάκις. Με αφορμή λοιπόν το έργο του Διονυσίου Σολωμού, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, μυήθηκα στο μελανότερο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας που αφορά την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου. Ο ποιητής με αυτό το έργο, επιχειρεί να αναδείξει σε ποιητικό λόγο, το μεγαλείο των Ελλήνων αγωνιστών που οδηγούνται με πλήρη συνείδηση στη θυσία και στην αυτοθυσία για την κατάκτηση της πνευματικής ελευθερίας τους. Πηγή έμπνευσης των Ελεύθερων Πολιορκημένων είναι ο αγώνας των υπερασπιστών του Μεσολογγίου κατά τη δεύτερη πολιορκία του από τους Οθωμανούς που κράτησε σχεδόν ένα χρόνο (1825-1826) και κορυφώθηκε με την απέλπιδα Έξοδο της Κυριακής των Βαΐων, στις 10 Απριλίου 1826.

Ο Γιώργος Στεφανακίδης αντλεί την έμπνευση του, τόσο από το ομώνυμο ποίημα, όσο και από τους στίχους του Ύμνου εις την Ελευθερίαν καθώς και το Νικήρατο της Ευανθίας Καίρη και δημιουργεί μια πρωτότυπη διασκευή που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Αυτή είναι η τρίτη δουλειά του που παρακολουθώ στο θέατρο και τολμώ να πω ότι μαγεύομαι από τις ιδέες του που μετουσιώνονται σε κατανυκτικές παραστάσεις. Παραστάσεις που δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει διότι εκείνος σκύβει, ακουμπάει και αφουγκράζεται τα κείμενα με σεβασμό και έχει αυτή τη χαρακτηριστική ικανότητα να το περνάει και στους θεατές. Και στη συνέχεια, μένουν αλησμόνητες γιατί καταφέρνει και πρωτοτυπεί στις σκηνοθετικές συνθέσεις του, κάνοντας κάθε θεατρική προσπάθεια να αποκτάει μοναδικό χαρακτήρα με υπόσταση.

Με συνοδοιπόρους του, τους: Χάρη Αγγέλου, Εβελίνα Αραπίδη, Στέλλα Χατζημιχελάκη και Μάιρα Μηλολιδάκη, παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται το δράμα των Πολιορκημένων με κυριολεκτικά κομμένη την ανάσα. Ο Χάρης Αγγέλου εντυπωσιάζει με τη σταθερότητα της φωνής του και την όλη παρουσία του ως αφηγητής των γεγονότων. Οι γυναίκες ξεχωρίζουν με τη σειρά τους με την απλότητα τους και την ανάδειξη των δυνατών τους σημείων. Η Εβελίνα Αραπίδη μας ταξιδεύει με τις εκφράσεις της, η Μάιρα Μηλολιδάκη δημιουργεί ονειρική ατμόσφαιρα τραγουδώντας τα λυρικά μέρη και η Στέλλα Χατζημιχελάκη λειτουργεί ως ήρεμη δύναμη που συμπληρώνει την ομάδα.

Τα κοστούμια της Ελευθερίας Δομένικου κινούνται σε απλούς τόνους με έμφαση στο λευκό χρώμα. Συμβολικά και σημειολογικά, το λευκό υποδηλώνει την αθωότητα, την αγνότητα, την εναργή καθαρότητα. Θα ήταν μέγιστη παράλειψη μου αν δεν ανέφερα το πόσο πολύ μου τράβηξε το ενδιαφέρον μια σκηνή της παράστασης που αφορά τη μετάβαση στο σήμερα. Οι κοπέλες αναρωτιούνται τι γιορτάζουμε το 1821 και κυρίως θέτουν το ερώτημα: τι σημαίνει να είναι κανείς Ελεύθερος; Εδώ, φτάνω στην ουσία του σχολιασμού μου. Ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε όταν σεβόμαστε αρχικά τον εαυτό μας. Όλη αυτή η ευγενής δύναμη που λέγεται σεβασμός, αν πηγάζει από μέσα μας τότε θα διοχετευτεί και στους γύρω. Ελευθερία σημαίνει σέβομαι τα δικαιώματα του άλλου και εκείνος σέβεται τα δικά μου. Ελευθερία σημαίνει πλουραλισμός των ιδεών και έναρξη γόνιμων συζητήσεων. Ελευθερία σημαίνει αυτοδιάθεση, ελεύθερη βούληση και αποδοχή. Ελεύθερος άνθρωπος είναι αυτός που δεν φοβάται να ανυψώσει το ανάστημα του και να αντιπαρατεθεί με επιχειρήματα όταν διαφωνεί σε κάτι. Ελευθερία είναι να αντιμετωπίζεις τους φόβους σου όσο και αν αυτό σε κάνει να δυσφορείς. Ελευθερία είναι να επιθυμείς με μέτρο, να είσαι συνετός και να έχεις αυτογνωσία. Για όλα τα παραπάνω, πιστεύω πως πολέμησαν οι πρόγονοι μας και μας παρέδωσαν μια χώρα όμορφη ως γεωγραφικός τόπος μα και συνάμα λαμπρή διότι είναι συναφής με την πνευματικότητα.

Εδώ κάπου χαλάει το πράγμα. Αφεθήκαμε και χάσαμε την παλιά μας αίγλη γιατί τη θεωρούσαμε δεδομένη και αυταπόδεικτη. Λένε πως πρέπει να παλεύεις για το καθετί και το θεωρώ σωστό, καθώς τίποτα δεν χαρίζεται. Η σκοτεινή εποχή έχει επιστρέψει και αυτή τη φορά είναι πιο βαθιά η ομίχλη της. Εμείς καλούμαστε να απελευθερωθούμε από τα δεσμά της άγνοιας και της αδιαφορίας και να κοιτάξουμε τον κόσμο με άλλα μάτια. Αν μπορείς να κοιτάς μακριά, τότε έχεις τόλμη και θέληση να μάθεις. Να μαθαίνουμε την ιστορία μας και να μην ξεχνάμε τι συνέβη. Αλλά ξεχάσαμε και οδηγηθήκαμε σε πνευματική αλλοτρίωση. Τελικά, πόσο ελεύθεροι νομίζουμε ότι είμαστε;